ಬೀಸೋ ಗಾಳಿ ಜತೆ ಬೀದಿ ದೀಪಗಳು ಮಾತನಾಡುತಿರುವಾಗ..

• ಶಿವರಾಜ ಸೂ. ಸಣಮನಿ, ಮದಗುಣಕಿ
  

ಹಗಲಿನ ಗದ್ದಲವೆಲ್ಲಾ ಮಂಕಾಗಿ, ನಗರದ ದೀಪಗಳು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಜೀವ ತಳೆಯುವ ಹೊತ್ತು. ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದ ಕೂಗು, ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದ ಜನಜಂಗುಳಿ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಸ್ತಬ್ಧವಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಮಯ. ಇಂಥ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬೆನ್ನಿಗೊಂದು ಬ್ಯಾಗ್ ಏರಿಸಿಕೊಂಡು, ಕೈಯ್ಯಲ್ಲೊಂದು ಟಿಕೆಟ್ ಹಿಡಿದು ನಿಲ್ಲುವ ಅನುಭವವಿದೆಯಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ವಿಚಿತ್ರವಾದ ರೋಮಾಂಚನ. ಹಗಲಿನ ಪ್ರಯಾಣ ಒಂದು ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯಾದರೆ, ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣಕ್ಕೊಂದು ನಿಗೂಢವಾದ ಸೆಳೆತವಿದೆ. ಅದು ಕೇವಲ ಸಮಯ ಉಳಿತಾಯದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕ ಆಯ್ಕೆ. ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ನಿದ್ರೆಗೆ ಜಾರುತ್ತಿರುವಾಗ, ನಾವು ಮಾತ್ರ ಚಲನೆಯಲ್ಲಿರುತ್ತೇವೆ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯೇ ಅನನ್ಯ.

ರಾತ್ರಿಯ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಹಗಲಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನ. ಅಲ್ಲಿ ಅವಸರವಿಲ್ಲ, ಆತುರವಿಲ್ಲ. ದೂರದ ಊರಿಗೆ ಹೊರಟ ಕುಟುಂಬಗಳು, ವಾರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಮರಳುವ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳು, ಎಲ್ಲೋ ಅದೃಷ್ಟ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಹೊರಟ ಯುವಕರು ಹೀಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಮುಖದಲ್ಲೂ ಒಂದು ಕಥೆಯಿರುತ್ತದೆ. ಹಗಲಿನ ಗದ್ದಲದಲ್ಲಿ ಮರೆಯಾಗುವ ಈ ಕಥೆಗಳು, ರಾತ್ರಿಯ ಮೌನದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ. ಬಸ್ಸಿನ ಕಿಟಕಿಯ ಸೀಟಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು, ಹೊರಗಿನ ಜಗತ್ತನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ, ನಮ್ಮ ಪಯಣ ಶುರುವಾಗುವುದನ್ನೇ ಕಾಯುವ ಆ ಕ್ಷಣಗಳು, ಮುಂಬರುವ ಅನುಭವಗಳ ಮುನ್ನುಡಿಯಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತವೆ. ರಾತ್ರಿಯ ಪಯಣ ನಮ್ಮನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಅದು ನಮ್ಮನ್ನು ನಮ್ಮ ದಿನನಿತ್ಯದ ಜಂಜಾಟಗಳಿಂದ ಬಿಡಿಸಿ, ಒಂದು ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಮಾನಸಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ.

ಬಸ್ಸು ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಗರದ ಗಡಿ ದಾಟಿ ಹೆದ್ದಾರಿಗೆ ಕಾಲಿಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಹೊರಗಿನ ಜಗತ್ತು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ದೀಪಗಳು, ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ವಾಹನ ದಟ್ಟಣೆ ಎಲ್ಲವೂ ಹಿಂದೆ ಸರಿದು, ಕತ್ತಲೆಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಕತ್ತಲೆಯ ನಡುವೆ, ಕಿಟಕಿಯ ಗಾಜಿನ ಮೇಲೆ ನಮ್ಮದೇ ಪ್ರತಿಬಿಂಬದೊಂದಿಗೆ, ಹೊರಗಿನ ಜಗತ್ತು ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರದಂತೆ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಮುಂದೆ ಸರಿಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ.

ದೂರದ ಯಾವುದೋ ಹಳ್ಳಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಿನುಗುವ ಒಂದು ಒಂಟಿ ದೀಪ, ಮದುವೆ ಮನೆಯ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಸಾರುವ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಲೈಟುಗಳ ಸಾಲು, ಹೆದ್ದಾರಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಮಿನುಗುವ ಪ್ರತಿಫಲಕಗಳು, ರಾತ್ರಿಯ ಕತ್ತಲನ್ನು ಸೀಳುತ್ತಾ ಎದುರಿಗೆ ಬಂದು ಮಾಯವಾಗುವ ವಾಹನಗಳ ಹೆಡ್‌ಲೈಟ್‌ಗಳು ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸೇರಿ ಒಂದು ಅದ್ಭುತವಾದ ದೃಶ್ಯಕಾವ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತವೆ. ನಿದ್ದೆಗೆ ಜಾರಿದ ಪಟ್ಟಣಗಳನ್ನು ನಾವು ದಾಟಿ ಹೋಗುವಾಗ, ಅಲ್ಲಿನ ಸ್ತಬ್ಧತೆ, ಬೀದಿ ದೀಪದ ಕೆಳಗೆ ಮಲಗಿದ ನಾಯಿಗಳು, ಮುಚ್ಚಿದ ಅಂಗಡಿ ಮುಂಗಟ್ಟುಗಳು ಎಲ್ಲವೂ ಆ ಊರಿನ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುವಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ಗಿಜಿಗುಡುವ ಈ ಸ್ಥಳಗಳು, ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಎಂಥ ಶಾಂತ ರೂಪವನ್ನು ತಾಳುತ್ತವೆ! ನಾವು ಆ ಜಗತ್ತಿನ ಭಾಗವಾಗಿರದೆ, ಕೇವಲ ಒಬ್ಬ ಮೂಕ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ, ಚಲಿಸುವ ಕಿಟಕಿಯ ಚೌಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ನೋಡುತ್ತಿರುತ್ತೇವೆ. ಈ ವೀಕ್ಷಣೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೀತಿಯ ನಿರ್ಲಿಪ್ತತೆಯನ್ನು, ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕುತ್ತದೆ.

ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಕಿವಿಗಳಿಗೂ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಅನುಭವ. ಎಂಜಿನ್‌ನ ಏಕತಾನತೆಯ ಸದ್ದು, ರಸ್ತೆಗೆ ಚಕ್ರಗಳು ಉಜ್ಜುವ ಶಬ್ದ, ಆಗಾಗ ಕೇಳಿಬರುವ ಹಾರ್ನ್‌ನ ಸದ್ದು ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪ್ರಯಾಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತ. ರೈಲಿನಲ್ಲಾದರೆ, ಹಳಿಯ ಮೇಲಿನ 'ಚುಕು-ಬುಕು' ಶಬ್ದಕ್ಕೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಲಯವಿದೆ. ಅದು ನಮ್ಮನ್ನು ತೂಗುವ ಜೋಗುಳದಂತೆಯೂ, ನಮ್ಮ ಆಲೋಚನೆಗಳಿಗೆ ತಾಳ ಹಾಕುವಂತೆಯೂ ಇರುತ್ತದೆ.

ಸಹಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಗೊರಕೆಯ ಸದ್ದು, ಆಗಾಗ ಯಾರೋ ಮಗು ಅಳುವ ದನಿ, ಕಂಡಕ್ಟರ್‌ನ ಕೂಗು ಇವೆಲ್ಲವೂ ಆ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತದ ಭಾಗವೇ. ಆದರೆ, ಈ ಎಲ್ಲಾ ಶಬ್ದಗಳ ನಡುವೆಯೂ ಒಂದು ಆಳವಾದ ನಿಶ್ಶಬ್ದವಿರುತ್ತದೆ. ವಾಹನ ನಿಂತಾಗ, ಆ ಎಂಜಿನ್ ಸದ್ದೂ ನಿಲ್ಲಿಸಿದಾಗ ಆವರಿಸುವ ಮೌನವಿದೆಯಲ್ಲ, ಅದು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಶಾಂತತೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆ ಮೌನದಲ್ಲಿ, ದೂರದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲೋ ನಾಯಿ ಬೊಗಳುವುದು, ಕೀಟಗಳು ಎಳೆದ ಶಬ್ದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ. ನಗರದ ಗದ್ದಲದಲ್ಲಿ ನಾವು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಇಂಥ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣ ನಮಗೆ ಮತ್ತೆ ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತದೆ. ಶಬ್ದ ಮತ್ತು ನಿಶ್ಸಬ್ದದ ಈ ಆಟ, ನಮ್ಮನ್ನು ಜಾಗೃತರಾಗಿಯೂ ಒಂದು ರೀತಿಯ ಧ್ಯಾನಸ್ಥ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ.

ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಅತ್ಯಂತ ರೋಚಕ ಭಾಗವೆಂದರೆ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯ ನಿಲುಗಡೆಗಳು. ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ಕತ್ತಲೆ ಕವಿದಿರುವಾಗ, ಹೆದ್ದಾರಿ ಬದಿಯ ಯಾವುದೋ ಧಾಬಾ ಅಥವಾ ಹೊಟೇಲ್ ಬಳಿ ಬಸ್ಸು ನಿಂತಾಗ, ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರಪಂಚವೇ ಬೇರೆ. ದೀಪಗಳ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಮಿಂದೇಳುವ ಆ ಸ್ಥಳಗಳು, ಕತ್ತಲೆಯ ನಡುವಿನ ಜೀವಂತಿಕೆಯ ಓಯಸಿಸ್‌ಗಳಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ.

ನಿದ್ದೆಗಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿಳಿದು, ತಣ್ಣನೆಯ ಗಾಳಿಗೆ ಮೈಯೊಡ್ಡಿ, ಬಿಸಿ ಬಿಸಿ ಚಹಾ ಅಥವಾ ಕಾಫಿ ಕುಡಿಯುವ ಅನುಭವವೇ ಅದ್ಭುತ. ಅಲ್ಲಿನ ವಾತಾವರಣವೇ ವಿಭಿನ್ನ. ನಿದ್ದೆಯ ಆಲಸ್ಯದಲ್ಲೇ ಚಹಾ ಮಾಡಿಕೊಡುವ ಹುಡುಗ, ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಸ್ಸುಗಳಿಂದ ಇಳಿದ ಸಹಪ್ರಯಾಣಿಕರು, ತಮ್ಮದೇ ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಲಾರಿ ಚಾಲಕರು... ಹೀಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಕ್ಷಣಿಕವಾಗಿ ಒಂದು ಪುಟ್ಟ ಜಗತ್ತೇ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಭಾಷೆ, ಊರು, ಅಂತಸ್ತು ಯಾವುದೂ ಮುಖ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲರೂ ಆ ಕ್ಷಣದ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಮಾತ್ರ. ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ನೋಡುವ ಅಪರಿಚಿತ ನೋಟಗಳು, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಶುರುವಾಗುವ ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಮಾತುಕತೆಗಳು ಇವೆಲ್ಲವೂ ಆ ಪ್ರಯಾಣದ ಸ್ಮರಣೀಯ ಭಾಗಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಬಿಸ್ಕತ್ತು, ಚಿಪ್ಸ್, ಬಿಸಿ ತಿಂಡಿಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಬಸ್ಸೇರುವಾಗ, ಆ ಸಣ್ಣ ವಿರಾಮ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿರುತ್ತದೆ.

ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣ ಕೇವಲ ಬಾಹ್ಯ ಜಗತ್ತಿನ ವೀಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲ, ಅದೊಂದು ಆಳವಾದ ಅಂತರಂಗದ ಪಯಣ. ಹೊರಗೆ ಕತ್ತಲೆ ಆವರಿಸಿದಾಗ, ನಮ್ಮ ಗಮನ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಒಳಮುಖವಾಗುತ್ತದೆ. ಕಿಟಕಿಯ ಗಾಜಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿಬಿಂಬದೊಂದಿಗೆ ನಾವು ಮಾತುಕತೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತೇವೆ. ಹಗಲಿನ ಜಂಜಾಟ, ಜವಾಬ್ದಾರಿ, ಗದ್ದಲ ಎಲ್ಲವೂ ದೂರವಿರುವುದರಿಂದ, ನಮ್ಮ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತವೆ.

ಜೀವನದ ಗುರಿಗಳು, ಕಳೆದ ದಿನಗಳ ತಪ್ಪು-ಒಪ್ಪುಗಳು, ಭವಿಷ್ಯದ ಕನಸುಗಳು, ಸಂಬಂಧಗಳ ಜಿಜ್ಞಾಸೆ ಹೀಗೆ ನೂರಾರು ವಿಷಯಗಳು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸುಳಿದಾಡುತ್ತವೆ. ನಾವು ಯಾರು? ನಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ಅರ್ಥವೇನು? ಎಂಬಂಥ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಇಂಥ ಏಕಾಂತದ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲೇ. ದೈನಂದಿನ ಬದುಕಿನಿಂದ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ದೂರವಾಗಿ, ಒಬ್ಬ ಅನಾಮಿಕ ಪ್ರಯಾಣಿಕನಾಗಿ ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಸಿಗುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ನಿರ್ಲಿಪ್ತತೆ, ನಮ್ಮನ್ನು ನಾವು ವಿಮರ್ಶಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣ, ನಮ್ಮನ್ನು ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಪ್ರೇರಿಸುತ್ತದೆ.

ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಸಾಗಿದ ಪಯಣದ ಕೊನೆಯ ಹಂತವೇ ಮುಂಜಾವು. ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಆಕಾಶ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಣ್ಣ ಬದಲಾಯಿಸುವ ದೃಶ್ಯ, ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಸುಂದರ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆ. ಕತ್ತಲೆಯನ್ನು ಸೀಳಿಕೊಂಡು ಹೊಂಬೆಳಕು ಮೂಡುವ ಆ ಕ್ಷಣ, ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಭರವಸೆಯನ್ನು ತುಂಬುತ್ತದೆ. ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ನಿದ್ದೆಗೆ ಜಾರಿದ್ದ ಜಗತ್ತು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಎಚ್ಚರಗೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ನೋಡುವುದೇ ಒಂದು ಸಂಭ್ರಮ.

ನಮ್ಮ ಗಮ್ಯಸ್ಥಾನದ ನಗರವನ್ನು ಮುಂಜಾನೆಯ ತಿಳಿಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದೇ ಚೆಂದ. ರಾತ್ರಿಯ ಸ್ತಬ್ಧತೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂದು, ಆಗಷ್ಟೇ ದಿನದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತಿರುವ ಆ ನಗರಕ್ಕೊಂದು ಹೊಸ ತಾಜಾತನವಿರುತ್ತದೆ. ನಿಲ್ದಾಣದಲ್ಲಿ ಬಸ್ಸಿಳಿದಾಗ, ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣದ ಆಯಾಸದ ಜತೆಗೇ, ಗುರಿ ತಲುಪಿದ ಸಾರ್ಥಕ ಭಾವವೂ ಮನದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ನಾವು ಪ್ರಯಾಣ ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ ಇದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಿಂತ, ಈಗ ಕೊಂಚ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತೇವೆ. ರಾತ್ರಿಯ ಆಳವಾದ ಚಿಂತನೆಗಳು, ಕಂಡ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಅನುಭವಿಸಿದ ಕ್ಷಣಗಳು ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರಿರುತ್ತವೆ.

ಹೌದು, ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರಯಾಣ ಕೇವಲ ದೇಹವನ್ನು ಒಂದು ಊರಿನಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಊರಿಗೆ ಸಾಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಲೋಚನೆಗಳ ಹೊಸ ದಿಗಂತಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ, ನಮ್ಮ ಆತ್ಮಕ್ಕೆ ಮೌನದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರಾತ್ರಿಯ ಪಯಣವೂ ಕತ್ತಲೆಯಿಂದ ಬೆಳಕಿನೆಡೆಗಿನ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರದ ಕಥೆಯೇ. ಅದು ಕೊನೆಗೊಂಡಾಗ, ನಾವು ಕೇವಲ ನಮ್ಮ ಊರನ್ನು ತಲುಪಿರುವುದಿಲ್ಲ, ನಮ್ಮನ್ನು ನಾವು ಇನ್ನಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತುಕೊಂಡಿರುತ್ತೇವೆ.