ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯಾದ ಕ್ಯಾಟಕಾಂಬ್ !

ಈಜಿಪ್ಟಿನ ರಾಜಧಾನಿ ಕೈರೋದಿಂದ ಎರಡೂವರೆ ತಾಸಿನ ಪಯಣದ ನಂತರ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯಾ ತಲುಪಿದ್ದೆವು. ಮಿನಿ ವ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ ಎಸಿಯ ತಂಪಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಹೊರಗೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸಿದರೆ ಪ್ರಖರ ಬಿಸಿಲಿನಲ್ಲಿ ಹೊಳೆವ ನೀಲ ನದಿಯ ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಛತ್ರಿ ಬಿಚ್ಚಿಟ್ಟಂತೆ ಕಾಣುವ ತಾಳೆ ಮರಗಳು ಮನ ಸೆಳೆದವು! ನೋಡಲೇಬೇಕಾದ ಅದ್ಭುತ ಸ್ಥಳ ಎಂದು ಗೈಡ್ ಮುನೀರ್ ಬಣ್ಣಿಸಿದಾಗ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಇದ್ದದ್ದು ಪಿರಮಿಡ್ ನಂಥ ಬೃಹತ್ ರಚನೆ, ಎತ್ತರದ ಮೂರ್ತಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಎದುರಿಗೆ ಕಂಡಿದ್ದು ಸಮತಟ್ಟಾದ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಗೋಳಾಕಾರದ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಬಾಗಿಲು;ಇಷ್ಟೇನಾ ಎಂದು ಗೊಣಗುತ್ತಾ ತಣ್ಣಗಿನ ಗಾಳಿ, ಮಂದ ಬೆಳಕಿನ ನಡುವೆ ಒಳಗೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರೆ ಅದು ಈವರೆಗೆ ನಾವು ಕಂಡರಿಯದ ಲೋಕ, ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯದ ಕ್ಯಾಟಕಾಂಬ್!

ಕತ್ತೆ ಕಾರಣ!

ಮಧ್ಯಯುಗದ ವಿಶ್ವದ ಏಳು ಅದ್ಭುತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯದ ಕ್ಯಾಟಕಾಂಬ್ ಹೊರಜಗತ್ತಿಗೆ ಪರಿಚಯವಾದದ್ದು ಕತ್ತೆಯಿಂದ! 1900 ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಜನನಿಬಿಡ ಈ ಪುಟ್ಟ ಪಟ್ಟಣದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರವಾದ ಬಂಡಿಯನ್ನು ಕತ್ತೆಯೊಂದು ಎಳೆಯುತ್ತಾ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಕಾಲಿಟ್ಟದ್ದೇ ತಡ ದುಡುಂ ಎಂದು ಕೆಳಗೆ ಬಿದ್ದು ಜನರೆಲ್ಲ ನೋಡನೋಡುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ ನೆಲದಾಳದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು. ಇದೇನು ವಿಚಿತ್ರ ಎಂದು ಶೋಧಿಸಿದಾಗ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದ್ದ ಈ ವಿಶಿಷ್ಟ ಭೂಗತ ಪ್ರಪಂಚ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂತು. ಈಗ ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು ಬೆಳಗ್ಗೆ ಒಂಬತ್ತರಿಂದ ಸಂಜೆ ಐದರವರೆಗೆ ಇದು ತೆರೆದಿದ್ದು ಸುಮಾರು ಮುನ್ನೂರಾ ಐವತ್ತು ರೂಪಾಯಿ ಪ್ರವೇಶ ಧನ. ನೋಡಲು ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡರಿಂದ ಮೂರು ತಾಸು ಸಮಯ ಬೇಕು.

ಕ್ಯಾಟಕಾಂಬ್ ಭೂಗತವಾದ ಮೆಟ್ಟಿಲು, ಕಿರುಮಾರ್ಗ, ಗೂಡು, ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುವ ಕೋಣೆಗಳ ಜಾಲವಾಗಿದ್ದು ಮೃತರ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಗೆ ಬಳಸುವ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳಗಳು! ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಜನರು ಮರಣ ನಂತರದ ಪಯಣ ಮತ್ತು ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಅಪಾರವಾದ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಫೆರೋಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜ ಮನೆತನದವರಿಗೆ ವಿಶಾಲ ಮತ್ತು ವೈಭವಯುತವಾದ ಸಮಾಧಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಗ್ರೀಕ್ –ರೋಮನ್ ಆಳ್ವಿಕೆ ಶುರುವಾದ ನಂತರವೂ ಈ ನಂಬಿಕೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಆದರೆ ನೆಲಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲು ಜಾಗದ ಕೊರತೆ ಇತ್ತು. ಹಾಗೆಯೇ ಇವುಗಳನ್ನು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿ, ವಿರೂಪಗೊಳಿಸಿ ಅಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಜನಸಂದಣಿ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟ ಸುರಕ್ಷಿತ ಭೂಗತ ರಚನೆಗಳು ಈ ಕ್ಯಾಟಕಾಂಬ್‌ಗಳು. ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ಒಂದರಿಂದ ಮೂರನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ರೋಮನ್ನರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ನಡೆಯಿತು ಎಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಈ ಶಿಲಾಸಮಾಧಿಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಕೆತ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಈಜಿಪ್ಟ್, ಗ್ರೀಕ್, ರೋಮನ್ ಈ ಮೂರೂ ಶೈಲಿಗಳ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕುಲೀನ ಮನೆತನಕ್ಕಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದಂತಹ ಭೂಗತ ಸಮಾಧಿ ನಂತರ ವಿಸ್ತಾರಗೊಳ್ಳುತ್ತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರಿಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಈ ಸಮುಚ್ಚಯದಲ್ಲಿ ಮುನ್ನೂರು ಸಮಾಧಿಗೆ ಅವಕಾಶವಿತ್ತು! ಇವು ಸುಮಾರು ನೆಲದಿಂದ ನೂರಾಹತ್ತು ಅಡಿ ಕೆಳಗಿದ್ದು ಶಿಲಾಪದರವನ್ನು ಮೂರು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸಿ, ಕೆತ್ತಿ ಇವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಕೆಳಗಿನ ಹಂತ ಅಂತರ್ಜಲ ಸೋರಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಈಗ ಮುಳುಗಿದೆ. ಸಮಾಧಿ ಮಾಡುವಾಗಲೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸ್ಥಳ ನಿರ್ಧಾರವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಕ್ಕೆ ಸಮೀಪವಾಗಿದ್ದು, ಹೋಗಿಬರಲು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ, ವಿಶಾಲವಾದ ಕೋಣೆಗಳು ಗಣ್ಯರಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿದ್ದವು!!

ಕೋಮ್ ಎಲ್ ಶೋಕಾಫಾ

ಕ್ಯಾಟಕಾಂಬ್ ಗಳನ್ನು ಕೋಮ್ ಎಲ್ ಶೋಕಾಫಾ ಅಂದರೆ ‘ಚೂರುಗಳ ದಿಬ್ಬ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಇದರ ಶೋಧ ನಡೆಸಿದಾಗ ಮುರಿದ ಮಡಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಾಡಿಗಳ ದೊಡ್ಡ ರಾಶಿಯೇ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ನಂತರದ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡುವವರು ಆಹಾರ ಮತ್ತು ವೈನ್,ಮಡಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತರುವುದು ಅಂದಿನ ರೂಢಿ. ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯ ನಂತರ ಅವುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸೇವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಾವಿನ ಜಾಗದಿಂದ ಯಾವುದೇ ವಸ್ತುವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮನೆಗೆ ತಂದು ಮರುಬಳಕೆ ಮಾಡುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ .ಮಣ್ಣಿನ ಪಾತ್ರೆಗಳಾದ್ದರಿಂದ ಅಗ್ಗವಾಗಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಸುಲಭವಾಗಿ ಒಡೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ರೀತಿ ಒಡೆದ ಮಣ್ಣಿನ ಮಡಕೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ರಾಶಿಯಿಂದ ಈ ಹೆಸರು!

ಕೆಳಗೆ ಇಳಿದಂತೆ..

ಸುರುಳಿಯಾಕಾರದ ತೊಂಬತ್ತೊಂಬತ್ತು ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಮೂಲಕ ಕೆಳಗೆ ನಡೆದಂತೆ ರೋಟುಂಡಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ದೊಡ್ಡ ಕೋಣೆಗೆ ಪ್ರವೇಶ. ಮೃತದೇಹಗಳು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ನೀಡುವ ಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಹಗ್ಗ ಕಟ್ಟಿ ಈ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.ದೇಹಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಹಾನಿ ಆಗದಂತೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹಾಗೆಯೇ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತು ಮಧ್ಯಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ವಿಧಿ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಮಧ್ಯಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಮಾರ್ಗಗಳಿದ್ದು ಸುತ್ತಲೂ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಸಂಪರ್ಕವಿರುವ ಅನೇಕ ಕೋಣೆಗಳಿವೆ. ಮುಖ್ಯ ಸಮಾಧಿ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಮೃತದೇಹವನ್ನು ಬ್ಯಾಂಡೆಜ್ ಸುತ್ತಿ, ರಕ್ಷಣಾ ಕವಚಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ ಮಮ್ಮಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ನಂತರ ಶಿಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ ಇಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಚಿತ್ರಗಳಿದ್ದು ಪ್ರಾಚೀನ ಈಜಿಪ್ಟಿನ ದೇವರನ್ನು ರೋಮನ್ ಉಡುಪು ಮತ್ತು ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಮರಣದ ನಂತರದ ಪಯಣ-ಬದುಕಿಗಾಗಿ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಮಣ್ಣಿನ ಪಾತ್ರೆ, ತೊಡಲು ಆಭರಣಗಳು, ಇನ್ನಿತರ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಇಡಲು, ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜಾಗಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳು ಮೃತರಿಗೆ ನಂತರದ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ಸಮಾಧಾನವನ್ನು ತುಂಬುವ ಅನೇಕ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ .ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುವ ಕಮಲದ ಹೂವು -ಪರಿಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿ, ಜೀರುಂಡೆ -ಹುಟ್ಟು ಹಾಗೂ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಬರೀ ಮನುಷ್ಯರಿಗಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ಇಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವಿದೆ! ಇಲ್ಲಿನ ಕಾರಕೆಲಾ ಹಾಲ್, ರೋಮನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಕಾರಕೆಲಾನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕುದುರೆ ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲದೇ ಕುದುರೆಗಳಿಗೂ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಅಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಮೂಳೆಗಳಿಂದ ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಜನರು ಮರಣಾನಂತರದ ಬದುಕಿನ ಬಗ್ಗೆ ದೃಢವಾದ ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಎನ್ನುವುದಂತೂ ಸ್ಪಷ್ಟ! ಟ್ರೈಕ್ಲಿನಿಯಂ ಎನ್ನುವ ದೊಡ್ಡ ಕೋಣೆ, ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆ ನಂತರದ ಭೋಜನ ನಡೆಯುವ ಸ್ಥಳ. ರೋಮನ್ ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಇಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬದವರು ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರರು, ಮೃತರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಭೋಜನವನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಎಲ್ಲರೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸೇರಿ ಈ ರೀತಿ ಭೋಜನದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವುದು ಶೋಕದ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದರ ಜತೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಯೂ ಆಗಿತ್ತು. ಈ ಭೋಜನ ಕೋಣೆ, ಕಲ್ಲಿನ ಬೆಂಚುಗಳನ್ನು ಯು ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅನೇಕ ಜನರು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಕ್ಯಾಟಕಾಂಬ್, ಭೂಗತ ಶಿಲಾಸಮಾಧಿ ಸಮುಚ್ಚಯ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೃತರ ಕುರಿತಾದ ಗೌರವ, ಮರಣಾನಂತರದ ಬದುಕಿನ ಬಗ್ಗೆ ಜನರ ನಂಬಿಕೆಗಳು, ಅಂದಿನ ಜನಜೀವನ-ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇವೆಲ್ಲವನ್ನು ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿರುವ ಒಂದು ಅದ್ಭುತ ಶಿಲಾಸ್ಮಾರಕ ಎನ್ನುವುದೇ ಸೂಕ್ತ. ವರ್ಷಗಟ್ಟಲೇ ಅಪಾರ ಪರಿಶ್ರಮ- ಪ್ರತಿಭೆ- ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಬಳಸಿ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಬೃಹತ್ ಕಲ್ಲು ಜೋಡಿಸಿ ಪಿರಮಿಡ್, ಭೂತಳದಲ್ಲಿ ಶಿಲಾಪದರ ಕೊರೆದು ಸಮಾಧಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಇವೆಲ್ಲ ಕಂಡು ಬೆರಗಾದರೂ ಇಲ್ಲಿನ ಬದುಕಿಗಿಂತ ಸಾವಿನ ನಂತರದ ಬದುಕೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಿತ್ತೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಮೂಡಿತು!